Tag Archives: Oversight

106e FD Column: Laat datawaakhonden de AVG niet oprekken

Deze column staat in verkorte versie in Het Financieele Dagblad van 17 februari 2023. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Toezichthouders toveren allerlei nieuwe criteria tevoorschijn die niet in de gedetailleerde privacywet AVG staan. Volgens Axel Arnbak moeten zij de spelregels niet tijdens de wedstrijd mogen veranderen.

Illustratie: Hein de kort voor Het Financieele Dagblad

Hacken is een kunstvorm die niet alleen is voorbehouden aan whizzkids en cybercriminelen. Ook simpele juristen en beleidsmakers hacken dag in dag uit, maar dan door mazen in een wet om hun zaak te bevorderen. Zo weten datatoezichthouders in hun normuitleg en handhavingsacties al decennialang nieuwe manieren te vinden om de strenge privacywetgeving verder op te rekken.

De nieuwste miljoenenboetes, opgelegd aan big techbedrijven, zijn bijvoorbeeld mede gebaseerd op algemene beginselen die niet eens in de wet zijn uitgewerkt, zoals het principe van ‘behoorlijkheid’. Uit die beginselen construeren de waakhonden compleet nieuwe criteria waaraan iedere organisatie nu ineens moet voldoen. In hun zoektocht de privacy van Europese burgers te beschermen, hacken toezichthouders zich niet zelden buiten de grenzen van de wet en zullen zij steeds vaker nat gaan bij de rechter. Continue reading 106e FD Column: Laat datawaakhonden de AVG niet oprekken

105e FD Column: Beteugel AI met constructief wantrouwen en recht

Deze column staat in verkorte versie in Het Financieele Dagblad van 3 januari 2023. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Papegaaien zijn duizendmaal minder miserabel dan wij. In zijn satirische magnum opus Candide of het optimisme (1759) waarschuwde Voltaire de mensheid al tegen het napapegaaien van ondoordacht vooruitgangsgeloof dat in de Verlichting hoogtij vierde. Tussen de regels door moest met name tijdgenoot Leibniz het ontgelden, die de vooruitgang in techniek en denken uit de Verlichting vereenzelvigde met, en dankte aan zijn alwetende God. Voltaire stelde met gevaar voor eigen leven juist de invloed en verantwoordelijkheid van de mens centraal in de ontwikkeling van technologie en de mensheid.

Illustratie: Hein de Kort voor het Financieele Dagblad

Nu 2022 de geschiedenisboeken zal ingaan als het jaar waarin kunstmatige intelligentie (‘AI’) zich op spectaculaire wijze introduceerde aan de massa, lijkt de oproep van Voltaire tot kritische zelfreflectie en zijn waarschuwing tegen vooruitgangsgeloof en berusting in almachtige krachten actueler dan ooit.

Al jaren wijzen experts op de stormachtige ontwikkeling, kansen en risico’s van AI. Maar de afgelopen weken kwam de zelflerende software van AI ineens naar de mensen toe. Met tools als de kunstmatig intelligente tekstgenerator ChatGPT en dito plaatjesmaker Dall E2 kan iedere internetgebruiker zonder voorkennis of duur abonnement in een paar tellen fantastische teksten, afbeeldingen en filmfragmenten creëren. Dit roept grote existentiële en kleine praktische vragen op over onze relatie tot AI: nemen de machines het over van de mens? Hebben tekstschrijvers, illustrators, of aanpalende professies als wetenschappers en advocaten straks nog wel werk, en scholieren nog wel huiswerk? Is het religieuze vooruitgangsgeloof à la Leibniz dat je vaak uit Silicon Valley hoort op zijn plaats, moet ChatGPT verboden worden, of gaat de aanstaande AI wetgeving van de Europese Unie de mensheid redden van een algoritmische apocalyps? Met Voltaire zijn wij vooral gebaat bij een hernieuwde relatie tot technologie gebaseerd op constructief wantrouwen, en waar nodig gepaste regulering, als panacee tegen de stormachtige opkomst en uitwassen van AI. Continue reading 105e FD Column: Beteugel AI met constructief wantrouwen en recht

103e FD Column: Halfbakken nationale privacywet schaadt ook de economie

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 12 september 2022. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

De WODC-evaluatie van vorige week kraakt kritische noten over de nationale Uitvoeringswet AVG (UAVG). Sectororganisaties werken amper de gestelde normen uit en het toezicht van de Autoriteit Persoonsgegevens is onvoldoende. Er is veel meer mogelijk, als de politieke wil maar daar is, schrijft advocaat en onderzoeker Axel Arnbak.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

Naarmate onze informatiesamenleving verder dataficeert, treedt privacy steeds meer op de voorgrond als een noodzakelijke, maar complexe randvoorwaarde voor een menswaardig bestaan in een gezonde data-economie. De nu ruim vier jaar geldende Europese privacywet AVG is verrassend succesvol gebleken in de bescherming van onze privacy, die de laatste decennia langzaam erodeerde.

Hoewel deze verordening het privacyrecht grotendeels gelijktrekt binnen de Europese Unie, is er voor de lidstaten toch veel speelruimte om privacywetgeving en -toezicht op nationaal niveau verder vorm te geven. In Nederland is er dan ook een nationale Uitvoeringswet AVG (UAVG), die net als de AVG van kracht is sinds 2018.

Kritisch
In opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) verscheen vorige week een vrij vernietigende evaluatie van de UAVG. Het rapport Bescherming gegeven? kraakt kritische noten over het gebrek aan ‘verdere concretisering en specifieke invulling’ van de open normen uit de AVG in de nationale wet. Ook het ‘operationaliseren van normen’ door sectororganisaties gebeurt in Nederland amper. In lijn met eerdere evaluaties is het rapport ook kritisch over het optreden van toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP).

De toegevoegde waarde van de UAVG is dan ook ‘beperkt’, terwijl in andere lidstaten de wetgever, toezichthouder en sectoren beter presteren dan in Nederland. Juist nu onze wereld zo stormachtig dataficeert, zijn duidelijke spelregels nodig voor zo’n complex juridisch onderwerp. Dat kan immers de economie stimuleren waar mogelijk, en privacy beschermen waar noodzakelijk.

‘Bescherming van privacy blijft cultureel en historisch bepaald en is dus ook een nationale kwestie’

Continue reading 103e FD Column: Halfbakken nationale privacywet schaadt ook de economie

102e FD Column: Disrespect lidstaten voor uitspraken EU-Hof alarmerend

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 25 juli 2022. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Verschillende uitspraken van het EU-Hof geven aan dat de bewaarplicht van bel- en internetgegevens door providers illegaal is. Toch willen veel EU-landen vasthouden aan de bewaarplicht. In Nederland wordt dat hopelijk anders, schrijft Axel Arnbak.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

Dat eeuwige waakzaamheid de prijs is van vrijheid is in het hoofdpijndossier bewaarplicht telecomgegevens nog een understatement. Dankzij een serie uitspraken van het Hof van Justitie van de Europese Unie (EU-Hof) in Luxemburg is wetgeving die telecom- en internetaanbieders verplicht de bel- en internetgegevens van alle klanten te bewaren, al sinds 2014 illegaal.

Zo’n bewaarplicht staat gelijk aan massasurveillance van de gehele bevolking zonder concrete reden. Het is in strijd met privacy, het communicatiegeheim, onze vrijheid van meningsuiting en denken, en de onschuldpresumptie.

In weerwil van de uitspraken van het EU-Hof houden sommige EU-lidstaten toch vast aan zo’n bewaarplicht. Ieder vasthouden aan de bewaarplicht toont een diepgeworteld disrespect voor de rechtstaat en vrijheid. Het laat ook zien waarom het recente voorstel van het kabinet voor toetsing van nationale wetgeving aan de Grondwet essentieel is om vrijheid in Nederland blijvend te waarborgen. Continue reading 102e FD Column: Disrespect lidstaten voor uitspraken EU-Hof alarmerend

101e FD Column: Europese waakhonden dwingen AP tot hogere privacyboetes

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 14 juni 2022. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Sinds de invoering van de Europese privacywet AVG in 2018 loopt het boetebeleid van de toezichthouders in de verschillende landen sterk uiteen. Nieuwe Europese richtlijnen moeten meer eenduidigheid brengen, schrijft Axel Arnbak.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

De Luxemburgse datawaakhond CNPD kondigde in juli vorig jaar een boete van €746 mln aan voor techreus Amazon wegens vermeende schendingen van de Europese privacywet AVG. De dertien boetes die de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) tot nu toe aan het bedrijfsleven oplegde kwamen niet verder dan een duizendste daarvan.

Ook in andere Europese landen strooien datatoezichthouders met forse sancties; naast bigtechbedrijven kregen een Italiaanse telecomprovider, een Amerikaanse hotelketen, een Britse luchtvaartmaatschappij en het Zweedse modehuis H&M boetes van tientallen miljoenen euro’s opgelegd.

Decennialang was privacytoezicht in Europa meer van de wortel dan van de stok. Het leidde tot een structurele verwaarlozing van het grondrecht, vooral online, en aanzienlijke maatschappelijke onrust. De mogelijkheid in de AVG om megaboetes op te leggen was in 2018 dan ook een van de beloftes van de politiek aan de bezorgde burger. Desalniettemin stelde de AP een opvallend mild boetebeleid op, en zijn afschrikwekkende boetes in Nederland in vier jaar tijd uitgebleven.

Nieuwe realiteit
Mede door de grote verschillen tussen de lidstaten, publiceerden de gezamenlijke Europese toezichthouders half mei richtlijnen die tot uniformering van privacyboetes moeten leiden. De grootste verandering is dat de jaaromzet van een onderneming niet langer een kleine eindcorrectie omhoog of omlaag kan opleveren binnen een vooraf vastgestelde bandbreedte. De jaaromzet wordt het startpunt voor de bepaling van een boete. Bedrijven met een jaaromzet van meer dan €50 mln en die onder AP-toezicht vallen, moeten zich dus schrap zetten voor een nieuwe realiteit, waarin niet langer de wortel maar de stok op de voorgrond treedt. Continue reading 101e FD Column: Europese waakhonden dwingen AP tot hogere privacyboetes

97e FD Column: Uitblijven cybersecuritywet toont onmacht EU

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 14 januari 2022. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Het internet der dingen is slecht beveiligd en een bron voor cyberaanvallen. Invoering van een Europese wet die dit tegengaat is broodnodig. Maar de Europese Unie komt niet over de brug, schrijft advocaat Axel Arnbak.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

De brakke beveiliging van het internet der dingen (Internet of Things, IoT) is al tien jaar een urgent maatschappelijk probleem. Slecht beveiligde webcams laten criminelen achter de voordeur meekijken of u een dure auto, kunstwerk of tafelzilver bezit. Connected speelgoed blijkt eenvoudig hackbaar en daarmee afluisterbaar via ingebouwde microfoons. Bovendien verbouwen cybercrimegroepen en landen als Rusland al die honderdduizenden kwetsbare IoT’s op de markt tot krachtige digitale netwerken voor het lanceren van cyberaanvallen.

Truc
De Europese Commissie (EC) klaagt al jaren en bij herhaling dat de EU-lidstaten en de industrie pogingen tot serieuze cybersecuritywetgeving blokkeren. Daarom gaat de EC soms onder de radar en neemt zij het heft in eigen handen. Deze week gebruikte de EC stilletjes een oude Europese wet over radioapparatuur voor een eigenstandige beleidsbeslissing om alle draadloze internetelektronica die in Europa op de markt komt aan minimumvereisten voor cybersecurity te laten voldoen. De Commissie plakt met deze juridische truc een pleister op een deel van de markt, al geldt de maatregel pas vanaf medio 2024. Zij spreekt daarnaast wederom de hoop uit dat er ooit een volwassen cybersecuritywet komt die niet alleen in bepaalde sectoren, producten of technologieën geldt, maar voor alle apparaten en software.

Haar behendige trucje, dat ons nog 30 maanden niet verder helpt, staat daarmee ook symbool voor de onmacht van de Europese Unie om cybersecurity maatschappijbreed te reguleren en de informatieveiligheid van alle Europese burgers, bedrijven en overheidsinstanties te beschermen. Terwijl de blauwdruk voor zo’n cybersecuritywet er met de Europese verordening AVG al ligt. Continue reading 97e FD Column: Uitblijven cybersecuritywet toont onmacht EU

94e FD Column: AVG dreigt een alom aanwezige zombie te worden

Deze column is gepubliceerd als Weekendessay in Het Financieele Dagblad van zaterdag 16 oktober 2021. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

De AVG is complex en blijft in veel situaties een dode letter. Een debat over de toekomstige invulling van deze privacywet is hard nodig, schrijft advocaat en onderzoeker Axel Arnbak.

Illustratie: Max Kisman voor Het Financieele Dagblad

Wat hebben geavanceerde tumordiagnostiek, het smoelenboekje op school, coronabeleid op de werkvloer, en het wekelijkse krantje van de sportclub om de hoek met elkaar gemeen? Juist: privacy. Zodra er persoonsgegevens in het spel zijn, komt de strenge en ingewikkelde AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) om de hoek kijken. Deze privacywet trad in mei 2018 in werking.

Hoe kan het gebeuren dat radiologen ondanks spectaculaire resultaten kunstmatige intelligentie nauwelijks durven in te zetten bij het diagnosticeren van tumoren? Dat ouders geen smoelenboekje meer krijgen van de klas van hun kind? Dat werkgevers grote moeite hebben popelende collega’s toe te laten op de werkvloer? En dat de naam van een overigens trotse doelpuntenmaker niet meer wordt gepubliceerd in het weekkrantje van de voetbalclub? Juist, de AVG.

Weliswaar staat de AVG ook veel datapraktijken toe, maar voor professionals en gewone mensen zonder toegang tot hoogwaardige datajuristen is de AVG zo’n groot obstakel, dat zij de AVG aan hun laars lappen of de handdoek in de ring gooien. Zo dreigt de AVG een dode letter te worden voor grote groepen organisaties en burgers.

Deze ontwikkeling baart privacywetenschappers al jarenlang zorgen. Dat is niet omdat wij tegen privacy zijn, of tegen de over het algemeen verrassend goed functionerende AVG bij het reguleren van de grote datakwesties van deze tijd. Het is omdat juist alledaagse of multidisciplinaire kwesties door de AVG in het gedrang komen.

Buitensporig
In een advies van vorige week sloeg de hoogste adviseur van het Europees Hof van Justitie van de EU, de advocaat-generaal Michal Bobek, de spijker op zijn kop: ‘Het draagt niet bij aan het gezag of de legitimiteit van wetgeving, inclusief de AVG, wanneer die wordt genegeerd wegens het buitensporige karakter ervan.’ De oplossing voor deze buitensporigheid is tweezijdig: beperk de werkingssfeer van de AVG en maak niet van ieder dataprobleem meteen een AVG-kwestie. Deze ingrepen zijn hard nodig voor de draagkracht van privacy in onze datasamenleving, en om de zombievorming van de AVG tegen te gaan.

De Tilburgse hoogleraar Bert-Jaap Koops schreef al in 2014 een nog steeds actuele en geestige kritiek op de voorstellen van de Europese Unie voor een nieuwe privacywet, die twee jaar later zouden uitmonden in de AVG. In zijn essay ‘The trouble with European data protection law’, vergelijkt Koops de AVG met de zombie uit de film The Trouble with Harry (1955) van Alfred Hitchcock. Het ‘probleem met Harry’ was dat de hoofdpersonen maar niet van het levenloze lichaam van zombie Harry afkwamen. Met een knipoog naar de film, waarschuwde Koops dat langzamerhand alle gegevens op zichzelf of in combinatie met andere data binnen de ruime definitie van ‘persoonsgegeven’ vallen.

Remmende werking
Zo kan de AVG regulerende luiheid in de hand werken, omdat politici en bestuurders, bewust of onbewust, complexe en multidisciplinaire kwesties als tumoronderzoek, toegang tot financiële producten of coronapreventie vooral zien door de lens van de AVG als een issue van transparantie en toestemming. In plaats van te beseffen dat de volksgezondheid of eerlijke kansen bij een hypotheek soms vergen dat een arts of bank geavanceerde data-analyse van gevoelige data moeten toepassen. En dat daarvoor sectorspecifieke wetgeving nodig is.

‘Het demissionair kabinet verbreekt weer de belofte om de Autoriteit Persoonsgegevens meer budget te geven’

Daarnaast is de strenge privacywet AVG ook in weinig zorgwekkende relaties volledig van kracht. Alleen in het eigen huishouden achter de voordeur is de AVG niet van toepassing. Maar de AVG biedt geen uitzondering, of lichter regime, voor een lokale sportclub of buurtinitiatief.

Een paar weken geleden publiceerde advocaat-generaal Bobek, die al talloze invloedrijke data-adviezen schreef over de datasamenleving die het EU-Hof vervolgens overnam in haar uitspraken, een warm aanbevolen en diepzinnige opinie over ‘het probleem’ van de AVG. ‘Mensen zijn sociale wezens (..). Moet nagenoeg elke uitwisseling van informatie onder de AVG vallen?’, zo schreef hij.

Bobek laat zien dat de AVG ook integraal van toepassing is op een cafégesprek, waarbij disgenoten elkaar een berichtje laten zien van een buurman en daarop een ‘weinig vleiende opmerking’ volgt. AVG overtreding, want zij hadden eerst toestemming moeten vragen aan die buurman vóór het tonen van dat appje. Bobek bespreekt een aantal van dit soort voorbeelden en noemt de vergaande reikwijdte van de AVG ‘bizar’, juist vanwege haar alomvattendheid. Hij voorspelt dat de AVG ‘feitelijk een van de meest veronachtzaamde’ wetten van de EU wordt.

Hij adviseert de Europese wetgever met klem om bij de aanstaande herziening van de AVG deze alomvattendheid te begrenzen. Dit kan bijvoorbeeld door niet-geautomatiseerde gegevensverwerkingen (het cafégesprek) uit te zonderen, te focussen op ‘behoorlijk gebruik’ in plaats van het begrip persoonsgegeven, en het aanbrengen van andere ‘minimumdrempels’, zoals daadwerkelijk nadeel (zoals schade). Bobek acht dit broodnodig, opdat de Europese privacyregels zich kunnen ‘heroriënteren op de activiteiten waarvoor zij eigenlijk waren bedoeld’.

Precies in die laatste opmerking wringt in de dagelijkse praktijk vaak de schoen. Enerzijds gooien tumoronderzoekers,  leerkrachten, werkgevers en voetbalclubs hun innovaties, leuke plannen of privacy vanwege de AVG in de prullenbak. Anderzijds komt de aanpak van de grote datakwesties maar mondjesmaat op gang.

Meer geld
Tot ieders ongenoegen brak het demissionair kabinet met Prinsjesdag, voor de zoveelste keer en tegen de wens van de Tweede Kamer, zijn belofte om het budget van de Autoriteit Persoonsgegevens significant uit te breiden. Er komt geen stuiver bij terwijl een verviervoudiging van het budget noodzakelijk is. Dat is dodelijk voor de draagkracht van de AVG. Het is de hoogste tijd voor debat over de heroriëntatie van de AVG op de reële problemen en excessen van de datawereld, voordat de privacywet als een zombie door de datasamenleving rondwaart.

93e FD Column: De megaboete voor WhatsApp – Transparantie klinkt goed, maar verbetert privacy amper

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 14 september 2021. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Het privacyrecht vereist dat een website je informeert over wat er met je data gebeurt. Dit leidt tot een steeds grotere overkill aan privacyvoorwaarden. Politici moeten beseffen dat de transparantieverplichtingen uit de AVG geen wondermiddel zijn. Ze moeten veel nadrukkelijker meebeslissen hoe privacy te borgen in onze datasamenleving, schrijft Axel Arnbak.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

Bent u van plan het privacybeleid te lezen van elke website die u bezoekt? Wetenschappers becijferden al in 2010 dat u daarvoor minimaal 76 werkdagen per jaar nodig hebt. En als het aan de gezamenlijke Europese datatoezichthouders ligt, hebt u voortaan nóg meer tijd nodig om te lezen wat welke organisatie op het wereldwijde web met uw data doet, en waarom.

Op 2 september publiceerde de Ierse datawaakhond onder mondiale media-aandacht zijn besluit om een forse boete, van €225 mln, op te leggen aan berichtendienst WhatsApp. Het privacybeleid van WhatsApp zou niet voldoen aan de strenge transparantievereisten uit de roemruchte Europese datawet AVG. Het besluit heeft niet alleen voor WhatsApp, maar voor iedereen verregaande gevolgen: het tijdperk van honderden pagina’s tellende privacyvoorwaarden is aanstaande. Continue reading 93e FD Column: De megaboete voor WhatsApp – Transparantie klinkt goed, maar verbetert privacy amper

91e FD Column: Datatoezicht op multinational volwassener en internationaler na uitspraak EU-Hof

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 5 juli 2021. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Drie jaar na de invoering van de Europese privacywet AVG is het toezicht op de datawereld nog niet goed geregeld. Maar een recente uitspraak van het EU-Hof is een goede stap richting één krachtig loket per internationale klacht, schrijft Axel Arnbak.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

Tot grote tevredenheid van de Europese Commissie en de Tweede Kamer heeft de strenge en complexe privacywet AVG in drie jaar tijd een indrukwekkend impuls gegeven aan onze privacy. Desondanks, en weinig verrassend, constateren Commissie en Kamerleden ook dat het toezicht op die datawereld zich nog steeds als een houten piratenpoot achter de razendsnelle ontwikkelingen aansleept.

Dat is niet alleen omdat het budget van alle datatoezichthouders ver onder de maat is. In de praktijk werkt ook het één-loketmechanisme niet naar behoren. Dat mechanisme schrijft voor dat de nationale toezichthouder in de EU-lidstaat waar een multinational zijn hoofdvestiging heeft, de leiding neemt in pan-Europese handhavingsonderzoeken. Waakhonden in de andere EU-lidstaten mogen meedenken, maar niet meebeslissen.

De grote belofte dat datatoezicht op multinationals zo internationaler, toegankelijker en afschrikwekkender zou worden is nauwelijks ingelost. Op 15 juni legde het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg de vinger op de zere plek, in een langverwachte uitspraak in een dispuut tussen Facebook en de Belgische datatoezichthouder. De leidende toezichthouder, de Ierse in dit geval, heeft de macht, de Belgen mogen alleen in uitzonderlijke gevallen buiten de Ieren om zelf tot actie overgaan.

Grote verantwoordelijkheid
Maar de AVG verplicht de leidende toezichthouder ook tot ‘oprechte en effectieve’ samenwerking met andere bezorgde datawaakhonden. Er is geen plek voor passiviteit, ook niet als een datatoezichthouder te druk is of geen belangstelling heeft in een zaak die voornamelijk burgers uit andere landen treft. De leidende toezichthouder draagt dus een grote verantwoordelijkheid voor het welslagen van de internationale handhaving van de Europese privacyregels.

Tussen de regels door is hier een les te lezen voor multinationals; zij moeten hun leidende toezichthouder al in een vroeg stadium helpen hun standpunt te verdedigen in pan-Europese kwesties. Anders riskeren zij alsnog te worden geconfronteerd met 26 andere afzonderlijke toezichthouders, en hun nationale wetgeving, talen en politieke voorkeuren. Continue reading 91e FD Column: Datatoezicht op multinational volwassener en internationaler na uitspraak EU-Hof

89e FD Column: Afnemer van AI is straks aan de goden overgeleverd

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 12 mei 2021. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Bij kunstmatige intelligentie (AI) is de afnemer te afhankelijk van de ontwikkelaar. Die ongelijkheid zal de komende jaren alleen maar toenemen, schrijft informatierecht-expert Axel Arnbak.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

Al decennia geldt in de digitale wereld: afhankelijkheid is onmacht. Een paar weken terug bekende het CIO Platform namens 130 serieuze bedrijven in het FD dat zij nog steeds niet bij machte zijn te voldoen aan de strenge privacywet AVG, die op 25 mei drie jaar van kracht is. Reden: afhankelijkheid van Amerikaanse cloudleveranciers waarvan sommige de regels niet respecteren, maar wel eisen dat hun klanten complexe contracten ondertekenen bij het kruisje, zonder ruimte voor onderhandelen.

Bij grootschalige cybersecurity-incidenten hangen organisaties, net als u en ik thuis bij een falende internetverbinding tijdens het corona-thuiswerken, vaak aan de broekspijp van hun IT-provider: deels wanhopig om de oorzaak, deels vurig hopend op een oplossing. Teleurgesteld, maar afhankelijk, kunnen de afnemers van IT-diensten nauwelijks voldoen aan hun juridische plichten, laat staan opkomen voor hun rechten tegen almachtige IT-leveranciers.

Op 21 april lanceerde de Europese Commissie haar langverwachte wetgevingsvoorstellen voor kunstmatige intelligentie (AI). Zelflerende software zonder directe menselijke controle heeft al een reusachtige impact op ons leven en is overal: in de financiële sector, in het ziekenhuis, in uw zelfrijdende auto, in uw spamfilter en in uw broekzak op uw smartphone. Nog meer dan in conventionele IT, kunnen de meeste bedrijven en instellingen die ‘iets’ met AI willen de kneepjes van het vak niet zelf aanleren, wegens gebrek aan middelen en talent.

Toverkracht
In hun zoektocht naar de toverkracht van AI, verwordt AI dus een dienst die je afneemt, net zoals cloud computing en IT-beveiliging. De fundamentele afhankelijkheid die de digitale wereld nu al kenmerkt, zal in het AI-tijdperk explosief toenemen. Het wordt nagelbijten of de Europese Unie erin slaagt de afnemers van AI adequaat te beschermen tegen de aanbieders. Continue reading 89e FD Column: Afnemer van AI is straks aan de goden overgeleverd

86e FD Column: Privacywet AVG moet ook gelden voor bedrijven onderling

Deze column staat in Het Financieele Dagblad van 15 februari 2021. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Illustratie: Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

  • Nederland had eerste rechtszaak tussen twee bedrijven op basis van AVG.
  • Schending privacy kan concurrentievervalsend werken.
  • Politiek moet debat starten over verruiming inzet AVG.

Willen we meer of minder privacy? Als we de verkiezingsprogramma’s van de serieuze politieke partijen in Nederland mogen geloven, bestaat er brede politieke consensus om privacy en persoonsgegevens in onze door data gedreven digitale wereld effectiever te beschermen. De spelregels zijn door de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) al in 2018 aanzienlijk aangescherpt. Hoewel de bewustwording toeneemt, laat de naleving van privacywet AVG nog veel te wensen over. Dat constateert ook de politiek.

De AVG belast onafhankelijke toezichthouders en de rechter met het toezicht op de datawereld. De slagkracht van die toezichthouders is wereldwijd een bekende bottleneck. Bij privacyperikelen schakelen burgers daarom steeds vaker direct de rechter in voor een onafhankelijk oordeel of de praktijk kan worden voortgezet. Bij vaststelling van onrechtmatigheden kan ook schadevergoeding worden bedongen.

Fascinerend genoeg speelde recent de allereerste datarechtszaak in Nederland tussen bedrijven: twee smartwatchmakers betichten een concurrent van concurrentievervalsing vanwege gebrekkige naleving van de AVG. Hoewel de privacywet natuurlijk in de eerste plaats bedoeld is voor burgers, zou het voor bedrijven die in privacy investeren – en voor databescherming in algemene zin – een goede zaak zijn als ook zij, net als in Duitsland, de naleving van de AVG door concurrenten via de rechter kunnen afdwingen.

Continue reading 86e FD Column: Privacywet AVG moet ook gelden voor bedrijven onderling

81e FD Column: Nederland gaat Verenigde Staten achterna als onveilige datahaven

Deze column was het weekendessay van Het Financieele Dagblad van 18 september 2020. Volg deze link voor mijn eerdere FD columns.

Illustratie: Hein de Kort voor het Financieele Dagblad 

In het kort

  • Nederland heeft na rapport CTIVD serieus probleem op juridisch, imago- en politiek vlak.
  • Eerste Kamer kan reparatiewet niet aanpassen.
  • Civiele massaschadeclaim tegen diensten is een mogelijkheid.

Na zeven jaar procederen en twee baanbrekende uitspraken van het Europese Hof van Justitie barstte onlangs de Trans-Atlantische databom. In een uitgelekt voorlopig besluit verbiedt de Ierse datatoezichthouder DPC techgigant Facebook om Europese data naar haar thuisbasis in de VS te sturen, omdat het EU-Hof op 16 juli oordeelde dat Amerikaanse wetgeving en inlichtingendiensten het grondrecht op privacy van Europeanen onvoldoende respecteren.

In dezelfde week constateerde de Nederlandse spionnenwaakhond CTIVD in een vernietigend rapport dat de AIVD en MIVD al twee jaar ‘onrechtmatig’ handelen. Zo zouden zij de privacywaarborgen in de Wiv2017, beter bekend als de ‘sleepwet’, doelbewust met ‘kunstgrepen’ omzeilen, om omvangrijke datasets te kunnen delen met andere diensten in andere landen.

Inderdaad, waar Facebook van de DPC twee maanden na de uitspraak van het EU-Hof moet stoppen met intercontinentale data-export binnen hetzelfde bedrijf, constateert de CTIVD dat Nederlandse diensten al ruim twee jaar doelbewust onrechtmatig data delen buiten de organisatie.

Serieus probleem

Nederland propageert wereldwijd een technisch betrouwbaar en juridisch veilige ‘digital mainport’ te zijn, maar heeft nu een serieus imago-, politiek en juridisch probleem. Onze sleepwet zit vol hiaten die het EU Hof in juli ten aanzien van Amerikaanse wetgeving aan flarden schoot.

Ondanks het roemruchte referendum van 2018 over de ‘sleepwet’ heeft de Nederlandse politiek geen enkele verbetering gerealiseerd. En van de controversiële wet worden de waarborgen met voeten getreden. De Eerste Kamer, die zich momenteel buigt over een broodmager reparatiewetje als pleister op de sleepwetwond, kan de geloofwaardigheid, privacy en economische belangen van Nederland niet beschermen: de senaat kan wetgeving niet aanpassen, slechts aannemen of afstemmen. Nederland gaat de VS dus achterna als onveilige datahaven, totdat burgers zelf naar de rechter stappen om hun rechten te beschermen. Continue reading 81e FD Column: Nederland gaat Verenigde Staten achterna als onveilige datahaven